Γράφει ο Νίκος Λεβετσοβίτης, Εκλεγμένος Δημοτικός Σύμβουλος Γλυφάδας, Πρόεδρος ΓΚΟΛΦ Δήμου Γλυφάδας, Μέλος του Δ.Σ. του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών – Επικεφαλής Ανανεωτικής Κίνησης Επαγγελματιών του ΕΕΑ και Ασφαλιστικός Πράκτορας*
Από τα τέλη του 20ου αιώνα, οι έντονοι ρυθμοί αστικοποίησης και η υπέρμετρη αύξηση του πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα, ανέδειξαν ως επιτακτική την ανάγκη αναδιαμόρφωσης των υποδομών, των υπηρεσιών αλλά και των λειτουργιών των πόλεων, αποσκοπώντας στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των πολιτών, αλλά και στην ενίσχυση της παραγωγικότητας των τοπικών επιχειρήσεων. Στο πλαίσιο αυτό στα μέσα της δεκαετίας του ’90, κάνει την εμφάνισή του στο χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης το μοντέλο των «Smart Cities» (έξυπνες πόλεις), εισάγοντας νέες καινοτόμες πολιτικές, οι οποίες σε πρώτο στάδιο εστίαζαν στη βελτίωση του πολεοδομικού και ρυμοτομικού σχεδίου των πόλεων (Hall, 2000).
Ωστόσο, πολύ σύντομα η έννοια των «έξυπνων πόλεων» απέκτησε βαθύτερο και πιο ουσιαστικό περιεχόμενο, με τη τεχνολογία και την ψηφιοποίηση να αποτελούν σημαντικούς αρωγούς στο δρόμο προς τον εκσυγχρονισμό των μεγάλων αστικών κέντρων. Όπως αναφέρουν οι Harrison και Donnely (2011), «η έξυπνη πόλη είναι αυτή που συνδέει την υλική υποδομή, την κοινωνική υποδομή, την υποδομή πληροφορικής και την επιχειρηματική υποδομή, για να αξιοποιήσει τη συλλογική νοημοσύνη της πόλης».
Οι έξυπνες πόλεις διαθέτουν όλα τα στοιχεία της αστικής ζωής, δημιουργώντας τεχνολογικές πλατφόρμες που επιτρέπουν στους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις να επικοινωνούν και να εργάζονται από κοινού. Η ψηφιοποίηση των πληροφοριών και των υπηρεσιών αποδείχθηκε υψίστης σημασίας για την αστική πληθυσμιακή ανάπτυξη και την εξυπηρέτηση των πολιτών. Διευκολύνει την καθημερινότητά τους, επιταχύνοντας και αυτοματοποιώντας τις διαδικασίες εξυπηρέτησής τους, αναθερμαίνοντας έτσι τη σχέση των φορέων της πόλης με τους ίδιους τους κατοίκους.
Άλλωστε, εξ ορισμού, η ανάπτυξη μιας συνεκτικής στρατηγικής και η οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών και των τοπικών φορέων θεωρείται αναγκαία για τη δημιουργία μιας επιτυχημένης έξυπνης πόλης. Αξίζει να σημειωθεί, ότι μέχρι πρόσφατα η έννοια της έξυπνης πόλης αφορούσε κατά βάση τα μεγάλα αστικά κέντρα, ωστόσο τα τελευταία χρόνια και μικρότερες πόλεις σταδιακά στρέφονται στην πράσινη και τεχνολογική ανάπτυξη.
Στο μοντέλο των smart cities, οι πόλεις αποτελούν ένα στέρεο σύστημα γύρω από το οποίο αναπτύσσονται και αλληλεπιδρούν μικρότερα υποσυστήματα, με κοινό στόχο τους την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων (Κάβουρας et al., 2016). Τα υποσυστήματα αυτά αναπτύσσονται με τη συμβολή δημοσίων αλλά και ιδιωτικών φορέων, λειτουργώντας ως ένα ενιαίο σύστημα βάσει πάντα των τοπικών αναγκών αλλά και των νέων παγκόσμιων πολιτικών, με πιο πρόσφατη την ανάγκη κλιματικής ουδετερότητας των πόλεων.
Τις τελευταίες δεκαετίες ο παράγοντας της βιωσιμότητας, σε συνδυασμό με τις απτές πλέον επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ήρθε να επαναπροσδιορίσει τους στόχους των έξυπνων πόλεων, θέτοντας την πράσινη ανάπτυξη στην κορυφή των προτεραιοτήτων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, αν και οι πόλεις καλύπτουν μόλις το 3% της επιφάνειας της γης, είναι υπεύθυνες για την παράγωγή του 72% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (C40 Cities, 2018).
Μάλιστα, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι πόλεις του μέλλοντος θα είναι πολύ μεγαλύτερες, με σχεδόν το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού να κατοικεί σε μεγάλα αστικά κέντρα μέχρι το 2050, έναντι 55% το 2022 (Venditti, 2022), μπορεί να αντιληφθεί την κρισιμότητα της κατάστασης και την ανάγκη ενσωμάτωσης πράσινων πολιτικών στους μηχανισμούς λειτουργίας των πόλεων.
Το κλειδί για την υιοθέτηση βιώσιμων πράσινων λύσεων στα αστικά κέντρα είναι η κυκλική οικονομία. Πρόκειται για ένα σύγχρονο οικονομικό μοντέλο, το οποίο έχει ως πυρήνα του την ελαχιστοποίηση της σπατάλης των φυσικών πόρων που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία της παραγωγής, αξιοποιώντας ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (Geissdoerferet et al., 2017). Πιο συγκεκριμένα, εστιάζει στην παραγωγή ενέργειας από τα απόβλητα παραγωγικών διαδικασιών, στη χρήση επαναχρησιμοποιούμενων, ανακυκλώσιμων και βιοδιασπώμενων υλών και στην παροχή υπηρεσιών σε πολλαπλούς χρήστες. Επί της ουσίας, η κυκλική οικονομία απορρίπτει το συμβατικό μοντέλο της γραμμικής οικονομίας, το οποίο βασίζεται στο τρίπτυχο «εξόρυξη-χρήση-απόρριψη», και αξιοποιεί σύγχρονες και βιώσιμες εναλλακτικές, με σκοπό την ελαχιστοποίηση του όγκου των υπολειμματικών αποβλήτων.
Ήδη η Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει προχωρήσει σε σημαντικές πρωτοβουλίες για την μετατροπή των συμβατικών πόλεων σε έξυπνες πόλεις. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η οποία ψηφίστηκε τον Ιανουάριο του 2020, θέτει ως πρωταρχικό της στόχο να καταστήσει την γηραιά ήπειρο κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη μέλη με την οικονομική στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στοχεύουν στη σταδιακή πράσινη αναβάθμιση των πόλεων, οι οποίες θα στηρίζουν τη λειτουργία τους σε βιώσιμες πολιτικές. Μάλιστα, τα προγράμματα των Ευρωπαϊκών θεσμών εστιάζουν στην ενεργειακή αναβάθμιση των τοπικών κοινοτήτων και των Δήμων, γεγονός που προσφέρει τη δυνατότητα πράσινων επενδύσεων ακόμη και σε μικρότερες ευρωπαϊκές πόλεις.
Η χώρα μας, στα πλαίσια του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα του 2021, έχει δεσμευθεί για την μείωση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας έως το 2030 κατά 38% σε σχέση με το 2017, σε όλους τους οικονομικούς τομείς, προσφέροντας μάλιστα κίνητρα στους ίδιους τους πολίτες για την υιοθέτηση βιώσιμων πολιτικών στην καθημερινότητά τους. Ως μέτρα για την επίτευξη του στόχου, ορίζονται η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, η εξοικονόμηση νερού με τον εκσυγχρονισμό του συστήματος διαχείρισης υδάτων, η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η ανάπτυξη ενός σχεδίου δράσης σε περίπτωση περιβαλλοντικών και φυσικών καταστροφών.
Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκονται και οι μεταφορές, στοχεύοντας στην αποσυμφόρηση των αστικών κέντρων από τα αυτοκίνητα, μέσω της ανάπτυξης του συστήματος μεταφορών και των τοπικών δημόσιων συγκοινωνιών. Παράλληλα, η ηλεκτροκίνηση πρόκειται να τεθεί σε πρώτο πλάνο με τη δημιουργία σημείων φόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα, αποσκοπώντας στην αποδέσμευση από τα συμβατικά αυτοκίνητα με κινητήρες εσωτερικής καύσης, η πώληση των οποίων άλλωστε σταματά το 2035 με απόφαση της Κομισιόν.
Οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα αποτελέσουν επίσης ένα πεδίο στο οποίο σκοπεύουν οι διοικήσεις των πόλεων να εστιάσουν το επόμενο διάστημα. Στόχος αποτελεί η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας εντός των πόλεων μέσα από την αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και φωτοβολταϊκών συστημάτων, μέθοδος που θα συμβάλλει παράλληλα στην εξοικονόμηση χρημάτων για τους κατοίκους των τοπικών κοινοτήτων.
Στη χώρα μας 11 είναι οι πόλεις που εντάσσονται στο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα Intelligent Cities Challenge, μια πρωτοβουλία της Ε.Ε. για την ανάπτυξη των smart cities. Ωστόσο, τη δεδομένη χρονική στιγμή το πρόγραμμα «Έξυπνες Πόλεις» του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης προσφέρει την ευκαιρία σε 315 Δήμους σε όλη την Ελλάδα με πληθυσμό κάτω από 100.000 κατοίκους να υποβάλλουν τις προτάσεις τους για τον ψηφιακό τους μετασχηματισμό.
Οι έξυπνες πόλεις θέτουν τον πολίτη στο κέντρο της ζωής και της ανάπτυξης. Η κεντρική του θέση στα αστικά κέντρα του μέλλοντος είναι η μόνη πολιτική που μπορεί να καταστήσει βιώσιμες τις σύγχρονες πόλεις. Για το λόγο αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό τόσο η κοινωνία, όσο και οι τοπικοί φορείς να επενδύσουν στην εκπαίδευση των πολιτών στις πράσινες πολιτικές, παρέχοντας απτά κίνητρα για τη μετάβασή τους στην πράσινη εποχή.
*Αναδημοσίευση από το Ηλεκτρονικό περιοδικό “πρΟΤΑση” τχ. 41
References
C40 Cities. (2018, June 28). Why Cities? Cities have the power to change the world. Retrieved from https://www.c40.org/why_cities.
Geissdoerfer, M., Savaget, P., Bocken, N. and Hultink, E., 2017. The Circular Economy – A new sustainability paradigm?. Journal of Cleaner Production, 143, pp.757-768.
Hall, R. E., Bowerman, B., Braverman, J., Taylor, J., & Todosow, H. (2000). The vision of a smart city. 2nd International Life …, 28, 7. https://doi.org/10.1017/CBO9781107415324.004
Harrison, C. and Donnelly, I. a. (2011). A Theory of Smart Cities. Proceedings of the 55th Annual Meeting of the ISSS – 2011, Hull, UK. pp. 123-136
Venditti, B., (2022). This chart shows the impact rising urbanization will have on the world. World Economic Forum. Retrieved from https://www.weforum.org/agenda/2022/04/global-urbanization-material-consumption/
Κάβουρας, Μ., Δάρρα, Α., Κονταξάκη, Σ., Τομαή, Ε., (2016). Επιστήμη Γεωγραφικής Πληροφορίας – Αρχές και Τεχνολογίες
Νίκος Λεβετσοβίτης 
Ο Νίκος Λεβετσοβίτης είναι Εκλεγμένος Δημοτικός Σύμβουλος Γλυφάδας, Προέδρος ΓΚΟΛΦ Δήμου Γλυφάδας, Μέλος της Οικονομικής Επιτροπής και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, Μέλος του Δ.Σ. του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών και Επικεφαλής ΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗΣ Κίνησης Επαγγελματιών.
Έχει διατελέσει Αντιδήμαρχος Γλυφάδας, Πρόεδρος Κ.Α.Π.ΠΑ Δήμου Γλυφάδας, Αντιπρόεδρος ΕΕΑ, Μέλος της Δημαρχιακής Επιτροπής Δήμου Γλυφάδας, Μέλος του Δ.Σ. Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ασφαλιστικών Πρακτόρων, Μέλος του Δ.Σ. της Ένωσης Επαγγελματιών Ασφαλιστών Ελλάδας και Μέλος Δ.Σ. της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρίας.
Αν και Απόφοιτος του Τμήματος Μαθηματικών του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, η αγάπη του για το χώρο της διαμεσολάβησης αποδείχθηκε πιο ισχυρή. Έχοντας ως κληρονομιά το βαρύ όνομα του πατέρα του, Φάνη Λεβετσοβίτη, ενός ανθρώπου με αξιοσέβαστο συνδικαλιστικό έργο που χαίρει της εκτίμησης του συνόλου των επαγγελματιών του ασφαλιστικού κλάδου, ο Νίκος Λεβετσοβίτης συνεχίζει να αποδεικνύει γιατί το όνομα Λεβετσοβίτης αποτελεί εγγύηση στον χώρο της ιδιωτικής ασφάλισης.
