“Ταμπού που μας παραλύει ή αναγκαιότητα και επιλογή στην αδυσώπητα σκληρή εποχή της κλιματικής κρίσης;”
Γράφει ο Αλέξης Κώτσαλος, Founder & CEO, Naftilus Insurtech,
Όσο η στάθμη των υδάτων από την πρόσφατη θεομηνία Daniel υποχωρεί και αποκαλύπτεται σιγά σιγά το μέγεθος της καταστροφής, αποκαλύπτεται επίσης το πόσο απροετοίμαστη είναι η κοινωνία να διαχειριστεί αποτελεσματικά και με ολοκληρωμένο σχέδιο το ολοένα και μεγαλύτερο και πιεστικότερο πρόβλημα της αποκατάστασης Φυσικών Καταστροφών.
(Αναδημοσίευση από το περιοδικό “The Insurer”, τεύχος Οκτωβρίου 2023)
Δεν μπορούμε ακόμη να εκτιμήσουμε τις ζημιές από τις καταστροφικές πλημμύρες, ωστόσο είναι σαφές ότι αναμένεται να ξεπεράσει το 1 – 1,5 δισ. χωρίς να υπολογίσει κανείς τις έμμεσες ζημιές σε απώλειες εισοδημάτων, ζωικού κεφαλαίου και αγροτικού πλούτου και τον μακρύ χρονικό ορίζοντα που απαιτείται για την πλήρη αποκατάσταση σε κάποιες, για παράδειγμα, κτηνοτροφικές μονάδες.
Ένα καταστροφικό γεγονός όπως η πρόσφατη κακοκαιρία Daniel έχει τη δυναμική να επηρεάσει τον ρυθμό ανάπτυξης μιας οικονομίας. Επιβαρύνει τόσο το παθητικό της Οικονομίας (αν μπορεί να οριστεί έτσι η συνταγματική υποχρέωση αρωγής στους πολίτες που θίγονται) όσο και το Ενεργητικό της, που πολλοί αφήνουν έξω από την εξίσωση μιας αποκατάστασης.
Ας ορίσουμε ως ενεργητικό τα δημόσια περιουσιακά στοιχεία υποδομών (Public Assets) που περιλαμβάνουν δρόμους, γέφυρες, αεροδρόμια, λιμάνια κτλ.
Ένας θεμελιώδης ρόλος –και υποχρέωση- των κυβερνήσεων σε όλο τον κόσμο και σε όλα τα επίπεδα –εθνικό, περιφερειακό και τοπικό– είναι να οικοδομούν, διατηρούν, να διαχειρίζονται και να συντηρούν μια ποικιλία από δημόσια περιουσιακά στοιχεία. Τα δημόσια περιουσιακά στοιχεία διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο για την οικονομική και κοινωνική πρόοδο μιας χώρας και για την προώθηση της σταθερότητας και της ευημερίας.
Για να υποστηριχθούν οι προσπάθειες διατήρησης και κατασκευής υποδομών, αυτά τα περιουσιακά στοιχεία πρέπει να προστατεύονται, ώστε σε περίπτωση μεγάλων ανθρωπογενών ή φυσικών καταστροφών που προκαλούν απώλειες, η κυβέρνηση να είναι σε θέση να τις επισκευάσει ή να τις ανακατασκευάσει χωρίς να προκαλέσει αδικαιολόγητες πιέσεις στην εθνική οικονομία.
Ο συνολικός αντίκτυπος μιας καταστροφής σε μια χώρα περιλαμβάνει τόσο το άμεσο κόστος που σχετίζεται με την αξία των υλικών των περιουσιακών στοιχείων που υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν (π.χ. στέγαση, σχολεία, νοσοκομεία, δρόμοι και γέφυρες, λιμάνια, αεροδρόμια κτλ.) και του κόστους αποκατάστασης, όσο και έμμεσες όπως η αλλαγή στις οικονομικές ροές, π.χ., απώλειες παραγωγικής ικανότητας, απώλειες ή μειώσεις εσόδων, απώλεια θέσεων εργασίας, φόρων, αυξήσεις στο κόστος παραγωγής κ.λπ.
Εκτός από τις ιδιωτικές περιουσίες που πλήττονται σε μια καταστροφή και που έχουμε επανειλημμένα ως ασφαλιστική αγορά τοποθετηθεί για την ανάγκη παροχής κινήτρων ικανών να κινητροποιήσουν τους ιδιώτες να ασφαλίσουν τις περιουσίες τους από καταστροφικούς κινδύνους, εξίσου σημαντικό είναι να υπάρχει οργανωμένο σχέδιο για τις δημόσιες υποδομές που πλήττονται.
Τα δημόσια περιουσιακά στοιχεία μπορούν να περιλαμβάνουν μια ευρεία γκάμα εγκαταστάσεων και λειτουργιών.
Η προσθήκη της ασφάλισης στο μείγμα χρηματοδότησης κινδύνου με εθνικό σχέδιο, συνολικά και όχι μεμονωμένα ανάλογα με την συνείδηση εκάστοτε δημοτικού λειτουργού κάθε δημοτικού διαμερίσματος, θα ενισχύσει τη συνολική στρατηγική και τις δυνατότητες διαχείρισης κινδύνου μιας εθνικής κυβέρνησης, ή μιας περιφέρειας, συμβάλλοντας παράλληλα στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας. Με τη δημιουργία συστημάτων μεταφοράς κινδύνων που μεταφέρουν τις υποχρεώσεις κινδύνου από το δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα, ο ασφαλιστικός κλάδος μπορεί και διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην υποβοήθηση της ανάπτυξης, συμβάλλοντας στην αύξηση της ανθεκτικότητας των χωρών, ιδίως στους κλιματικούς κινδύνους.
Η ασφάλιση είναι αφορμή να καταγραφούν οι κρίσιμες υποδομές, να αξιολογηθούν, να δημιουργηθούν συνθήκες προστασίας, πρόληψης και επαρκούς συντήρησης, να ελεγχθεί το κόστος ανασυγκρότησης, ενώ προστίθενται και πολλά άλλα παράπλευρα οφέλη όπως η αποσαφήνιση αρμοδιοτήτων ως προς το ποιος είναι τελικά υπεύθυνος (risk owner) για κάθε περιουσιακό στοιχείο του δημοσίου.
Έτσι δεν θα ανακαλύπτουμε ξαφνικά μετά από μια κατάρρευση μια γέφυρας όπως πρόσφατα έγινε στην Πάτρα ότι δεν έχουν ελεγχθεί ποτέ στατικά γέφυρες, ή ότι δρόμοι έχουν κατασκευαστεί εκτός προδιαγραφών, καθώς θα υπάρχει διαρκής και περιοδικός έλεγχος από αυτούς που μπορεί να θιγούν από μια καταστροφή.
Δεν υπάρχει τυποποιημένο μοντέλο για ένα βιώσιμο σύστημα ασφάλισης δημοσίων περιουσιακών στοιχείων. Ο σχεδιασμός και η διαχείρισή του θα πρέπει να καθοδηγείται και να ενημερώνεται από τους σκοπούς και τους στόχους της κυβέρνησης.
Στην ιδανική περίπτωση, ένα πρόγραμμα ασφάλισης δημόσιου ενεργητικού «PAIP» (Public Assets Insurance Program) αποτελεί μέρος μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής διαχείρισης καταστροφικών κινδύνων.
Η δημιουργία και διατήρηση αποθεματικών κεφαλαίων (pool) για τις ανάγκες ανασυγκρότησης, η ανακατανομή δαπανών, η έκδοση ομολόγων καταστροφής (catastrophe bonds) ή ο δανεισμός για ανάκαμψη μετά την καταστροφή -αυτές και άλλες προσεγγίσεις για τη χρηματοδότηση και τη μεταφορά κινδύνου- θα πρέπει να θεωρούνται όχι ως εναλλακτικές, αλλά ως πιθανά συμπληρωματικά μέτρα για την αντιμετώπιση καταστροφικών κινδύνων. Ο αντίκτυπος της κλιματικής κρίσης είναι τόσο μεγάλος που όλα τα διαθέσιμα εργαλεία πρέπει να μπαίνουν στην εξίσωση της αποτελεσματικής αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, μεταξύ των οποίων είναι και η δημιουργία ενός εθνικού προγράμματος προστασίας δημοσίων υποδομών ως ένα αναπόσπαστο, συμπληρωματικό μέτρο του πλαισίου χρηματοδότησης κινδύνων.
Η κεντροποιημένη διαχείριση του κόστους αποκατάστασης των δημοσίων υποδομών εκτός από απαραίτητη για το σύνολο της επικράτειας, δημιουργεί σημαντικές οικονομίες κλίμακας στο κόστος της προστασίας, και θα έπρεπε να είναι ψηλά στην ατζέντα του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης, ή του Υπουργείου Οικονομικών ή Υποδομών. Τα Υπουργεία αυτά μπορούν να αναλάβουν ως αρμόδια να καθοδηγήσουν και να διαχειριστούν τη διαδικασία/έργο για τη δημιουργία ενός Οργανισμού που θα αναπτύξει και θα επιβλέπει πρόγραμμα προστασίας Δημοσίων Υποδομών, εκπονώντας δημόσιους διαγωνισμούς διασφαλίζοντας ότι συμμετέχουν όλοι οι σχετικοί ενδιαφερόμενοι και ότι αντιμετωπίζονται όλες οι πτυχές της διαχείρισης του κινδύνου κάνοντας χρήση όλων των διαθέσιμων επιλογών.
Είναι αναμφίβολα επιτακτική η ανάγκη δημιουργίας ενός Οργανισμού Αντιμετώπισης Φυσικών Καταστροφών που θα μελετήσει το προφίλ των κινδύνων, θα καταγράψει τις περιουσίες, θα αναλύσει με βάση ιστορικά στοιχεία και θα μοντελοποιήσει τον αντίκτυπο των φαινομένων, θα διερευνήσει τα εργαλεία και τις εναλλακτικές, θα ορίσει γραμμές αποδοχής και μεταφοράς και θα αναλάβει την συνολική εκπόνηση Εθνικού Σχεδίου Πρόληψης και Αποκατάστασης τόσο για τις δημόσιες περιουσίες όσο και για τις ιδιωτικές, ορίζοντας τα κίνητρα και εκπαιδεύοντας τους πολίτες.
Παράλληλα θα πρέπει να εκμεταλλευθεί όλες τις σύγχρονες τεχνολογίες πρόληψης π.χ. ΙoΤ, sensors στα κρίσιμα δημόσια κτίρια που επιτρέπουν την παραμετρική αποζημίωση, drones πυρανίχνευσης και θα αναλάβει δράσεις βελτίωσης του προφίλ των κινδύνων.
Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα από άλλες χώρες που έχουν αναπτύξει οργανωμένα και συνολικά συστήματα αντιμετώπισης του κόστους αποκατάστασης ζημιών εκτάκτων φυσικών καταστροφών, όπως η Τουρκία, η Ρουμανία, το Μεξικό, η Νέα Ζηλανδία και Αυστραλία, η Γαλλία, οι ΗΠΑ και πολλές άλλες και που έχουν δημιουργήσει αξιοσημείωτες συνθήκες ανθεκτικότητας σε έκτακτα γεγονότα προς όφελος των πολιτών. Γιατί αν δεν δώσει το οργανωμένο κράτος που διαθέτει τεχνογνωσία και ορθολογική σκέψη το παράδειγμα στους πολίτες για το τι χρειάζεται και πως αντιμετωπίζεται μια καταστροφή, πως περιμένουμε οι πολίτες αυτής της χώρας να μπορέσουν μόνοι τους να αναπτύξουν κουλτούρα πρόληψης και ασφαλείας;
Γίνετε και εσείς συνδρομητής στο “The Insurer” πατώντας εδώ.
