Γράφει ο Φίλιππος Φίλιος, Senior Consultant, Internal Audit Services, Experto Crede
Πληθωρισμός (Inflation) είναι η χρονικά συνεχής αύξηση του γενικού επιπέδου τιμών μίας οικονομίας. Πρόκειται, δηλαδή, για μία συστηματική τάση ανόδου όλων των τιμών της οικονομίας και, επομένως, δεν αφορά την αύξηση της τιμής ενός μόνον αγαθού ή μίας ομάδας αγαθών ή την εφάπαξ αύξηση του γενικού επιπέδου τιμών (πχ μέσω αύξησης του φορολογικού συντελεστή) ή την εποχική/παροδική αύξηση του γενικού επιπέδου τιμών. Δεν αφορά όμως ούτε την ακρίβεια αυτή καθ’ εαυτή, αλλά την ολοένα μεταβαλλόμενη τιμή των αγαθών: ο πληθωρισμός είναι ταυτόσημος με τον ρυθμό μεταβολής των τιμών και δεν μπορεί να υπάρξει όταν οι τιμές παραμένουν σταθερές, ανεξαρτήτως του αν αυτές είναι υψηλές ή χαμηλές.
Για αυτούς τους λόγους και ο πληθωρισμός υπολογίζεται σε μία εθνική οικονομία ως ποσοστιαία μεταβολή (%) του «Δείκτη Τιμών Καταναλωτή» (ΔΤΚ) (Consumer Price Index, CPI), ο οποίος και αποτελεί τον κατ’ εξοχήν δείκτη μέτρησης του κόστους ζωής μίας οικονομίας βάσει των περισσότερων λιανικών τιμών των αγαθών και υπηρεσιών της, ενώ στην ΕΕ μέσω του «Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή» (ΕνΔΤΚ) (Harmonised Index of Consumer Prices, HICP), που αντανακλά, αντιστοίχως, τον εναρμονισμένο μεταξύ των χωρών της ΕΕ δείκτη μέτρησης του κόστους ζωής.
Υπάρχουν πολλές μορφές και είδη πληθωρισμού, οι δύο βασικές του κατηγορίες, ωστόσο, είναι ο «Πληθωρισμός της Προσφοράς» ή «του Κόστους» (Cost–Push Inflation) και ο «Πληθωρισμός της Ζήτησης» (Demand–Pull Inflation). Ο Πληθωρισμός της Προσφοράς προκαλείται από την μείωση της προσφοράς εμπορευμάτων ή/και υπηρεσιών λόγω της αύξησης του γενικότερου κόστους παραγωγής τους (viz του κόστους εργασίας ή/και των τιμών των πρώτων υλών), ceteris paribus· ενώ ο Πληθωρισμός της Ζήτησης από την διαρκή αύξηση της συνολικής ζήτησης εμπορευμάτων ή/και υπηρεσιών, ceteris paribus.
Οι σημαντικότερες επιπτώσεις του Πληθωρισμού σε μία οικονομία είναι η μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών (viz η αγοραστική αξία του χρήματος εν γένει), η οποία και είναι εντονότερη σε αυτούς που έχουν σταθερό εισόδημα (μισθωτοί και συνταξιούχοι), η επιβράδυνση ή και αναίρεση της ανάπτυξης λόγω υψηλότερου κόστους δανεισμού και μείωσης των ιδιωτικών επενδύσεων, η ανισοδιανομή του εισοδήματος λόγω του ότι οι τιμές σε ένα οικονομικό σύστημα δεν μεταβάλλονται το ίδιο από τον Πληθωρισμό και, τέλος, η έντονη αβεβαιότητα για το μέλλον με αποτέλεσμα την αδυναμία επιχειρηματικού προγραμματισμού και την αλλαγή στη συνολική καταναλωτική συμπεριφορά.
Σύμφωνα με τη μέτρηση της Eurostat, η Ελλάδα βρισκόταν τον Ιούνιο στην 5η θέση μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης σε πληθωρισμό κάτω από την Εσθονία που είχε 22%, την Λιθουανία με 20,5%, την Λετονία με 19% και την Σλοβακία με 12,5%. Η Ισπανία είχε 10%, η Πορτογαλία 9%, η Ιταλία 8,5%, η Γερμανία 8,2%, η Γαλλία 6,5%. Συνολικά η Ευρωζώνη είχε μέσο όρο 8,6%, που αποτελεί και ρεκόρ για την ιστορία της (το προηγούμενο ήταν τον Μάιο με 8,1%), ενώ σήμερα ξεπερνάει το 9% και τείνει σε υπερπληθωρισμό (Hyperinflation).
Οι μονεταριστές υποστηρίζουν ότι η κεϋνσιανή οικονομική πολιτική που ακολούθησε η ΕΕ την τελευταία 5ετία αποτελεί το πρωταρχικό αίτιο του πληθωρισμού, αφού δόθηκαν μεγάλα πακέτα στήριξης και εκδόθηκε μεγάλη ποσότητα νέου χρήματος. Η ΕΕ αντιμετώπισε την κρίση χρέους, όσο ήταν ο Wolfgang Schäuble υπουργός οικονομικών της Γερμανίας, μονεταριστικά, viz μέσω περιορισμού της ποσότητας του χρήματος και της δημοσιονομικής λιτότητας (βλ. Ελληνική κρίση χρέους), στις επόμενες κρίσεις της Ευρωζώνης που ακολούθησαν, ωστόσο, και υπό την απουσία του Wolfgang Schäuble, η Γερμανία έκανε όντως μία στροφή στον κεϋνσιανισμό, παρέχοντας γιγαντιαία πακέτα στήριξης, αρχής γενομένης του πακέτου στήριξης της ευρωπαϊκής οικονομίας για τον covid. Αυτά τα πακέτα ενίσχυσαν αναμφίβολα τον πληθωρισμό της Ευρωζώνης, αλλά νομισματικά αίτια και αίτια της πραγματικής οικονομίας είναι αλληλένδετα και δεν διακρίνονται με τον τρόπο που οι μονεταριστές υποστηρίζουν. Ενώ, δηλαδή, αυξήθηκε όντως η ποσότητα χρήματος εντός της ΕΕ την τελευταία 5ετία, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση είναι τα πραγματικά αίτια που εκτίναξαν τον πληθωρισμό στην Ευρωζώνη, αφού πριν από αυτά ο πληθωρισμός παρέμενε χαμηλός και διαχειρίσιμος.
Η Eurostat αποτυπώνει καθαρά τον καθοριστικό παράγοντα της ενεργειακής κρίσης στον πληθωρισμό: η ενέργεια έχει τον υψηλότερο ετήσιο ρυθμό τον Ιούνιο (41,9%, έναντι 39,1% τον Μάιο) και ακολουθούν τα τρόφιμα, το αλκοόλ και ο καπνός (8,9%, έναντι 7,5% τον Μάιο), τα μη ενεργειακά βιομηχανικά αγαθά (4,3%, έναντι 4,2% τον Μάιο) και οι υπηρεσίες (3,4%, έναντι 3,5% τον Μάιο). Το 41,9% ρυθμού αύξησης των τιμών της ενέργειας δεσπόζει και επηρεάζει είτε άμεσα είτε έμμεσα και όλα τα υπόλοιπα μεγέθη της οικονομίας.
Ο Πληθωρισμός που βιώνει σήμερα η ΕΕ, επομένως, είναι ένας «Πληθωρισμός της Προσφοράς» ή «του Κόστους» (Cost–Push Inflation): λόγω του πολέμου της Ουκρανίας, των κυρώσεων και των αντιποίνων τους, μειώθηκε δραστικά η προσφορά ενέργειας με αποτέλεσμα την εκτίναξη του γενικότερου κόστους παραγωγής, viz του κόστους των τιμών όλων των πρώτων υλών και μεταφορών. Κι αυτή η εκτίναξη των τιμών της ενέργειας και του γενικότερου κόστους παραγωγής είναι που καθιστά αναγκαία μία εκ νέου κεϋνσιανή παρέμβαση στην οικονομία, μέσω νέων πακέτων στήριξης: ο Olaf Scholz, μπροστά στους ισχυρούς τριγμούς της Γερμανικής Βιομηχανίας από τις τιμές και την έλλειψη της ενέργειας αλλά και εν όψει του δύσκολου ενεργειακού χειμώνα που έχουμε μπροστά μας, ανακοίνωσε τρίτο και μεγαλύτερο των προηγούμενων πακέτο στήριξης ύψους 65 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη μείωση των τελικών τιμών καταναλωτή στο φυσικό αέριο και το πετρέλαιο αλλά και πολλές κοινωνικές παροχές προσαρμοσμένες στο σημερινό ποσοστό πληθωρισμού ή σε ποσοστό πληθωρισμού μελλοντικών εκτιμήσεων.
Ήδη από τον Ιούνιο και έναν μήνα πριν από την παραίτηση του, ο Mario Draghi είχε ανακοινώσει ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) θα προχωρήσει στην σταδιακή αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, ως μέτρο αναχαίτισης του ολοένα αυξανόμενου πληθωρισμού, με ρυθμό αύξησης ωστόσο χαμηλότερο από της Fed. Ο Γιάννης Στουρνάρας, από την άλλη, εξ αρχής ήταν επιφυλακτικός στην αύξηση των επιτοκίων, αφού διέκρινε τον κίνδυνο της απότομης πτώσης του ΑΕΠ και της απασχόλησης που θα οδηγήσουν σε στασιμοπληθωρισμό (stagflation). Ο Στουρνάρας έχει στην πραγματικότητα δίκιο: αν αυξηθεί το κόστος δανεισμού, τότε οι πληθωριστικές τάσεις θα ενισχυθούν με μπαράζ ανατιμήσεων που θα οδηγήσει σε περαιτέρω αναχαίτιση της ανάπτυξης και αύξηση της ανεργία. Σύμφωνα με τους κεϋνσιανούς, πληθωρισμός και ανεργία είναι μεγέθη αντιστρόφως ανάλογα: όταν αυξάνεται το ένα μειώνεται το άλλο (William Phillips, “The Phillips Curve”).
Το οικονομικό φαινόμενο σύμφωνα με το οποίο αυξάνονται συγχρόνως πληθωρισμός και ανεργία καλείται στασιμοπληθωρισμός και διακρίνεται σαφώς ποιοτικά από τον πληθωρισμό: πρόκειται για την πιο επικίνδυνη μορφή πληθωρισμού, αφού ο πληθωρισμός καλπάζει με την παραγωγή να παραμένει στάσιμη. Η αύξηση των επιτοκίων, ως μέτρο, δύναται να αναχαιτίσει μόνον τον Πληθωρισμό της Ζήτησης, ενώ εμείς αντιμετωπίζουμε Πληθωρισμό της Προσφοράς (ή του Κόστους). Η Πληθωρισμός της ΕΕ δεν είναι ίδιος με τον Πληθωρισμό των ΗΠΑ, όπου παρατηρείται Πληθωρισμός της Προσφοράς, και το «φάρμακο Πάουελ» δεν θα λειτουργήσει στην Γηραιά Ήπειρο.
Στον κόσμο των επιχειρήσεων τώρα, ο πληθωριστικός κύκλος που προκαλεί η διαρκής ανατίμηση των τιμών ενέργειας, προκαλεί αβεβαιότητα τόσο στον καταναλωτικό προγραμματισμό όσο και στον επιχειρηματικό, αφού οι γεωπολιτικές συνέπειες του ενεργειακού bras de fer Δύσης – Ρωσίας θα διατηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα στο μέλλον και δεν αποτελεί μία έκτακτη κρίση σύντομης διάρκειας. Αυτό αναγκάζει καταναλωτές και επιχειρήσεις να αναπροσαρμόσουν την διαχείριση των αναγκών και το μοντέλο λειτουργίας αντίστοιχα. Κύκλοι του ΣΕΒ (πχ ο Σπύρος Θεοδωρόπουλος, ο οποίος επανεκλέχθηκε στη θέση του αντιπροέδρου στο Δ.Σ. του ΣΕΒ) επιβεβαιώνουν ότι αναμένεται συρρίκνωση της εγχώριας οικονομίας και προάγουν την εξωστρέφεια: από την στιγμή που όλη η ευρωζώνη αντιμετωπίζει τις ίδιες πληθωριστικές τάσεις, οι αυξήσεις στους τιμοκατάλογους καθίστανται ανεκτοί, διότι αν είχες να εξάγεις σε έναν πελάτη π.χ. στην Γερμανία και αυτός δεν είχε τον πληθωρισμό που αντιμετωπίζεις εσύ, τότε κάθε αύξηση θα προκαλούσε δυσχέρεια, ενώ τώρα που ο πληθωρισμός είναι κοινός στην Ευρωζώνη, οι εξαγωγές εντός ΕΕ θα επηρεαστούν ελάχιστα.
Το βασικό πρόβλημα, ωστόσο, της εγχώριας οικονομίας, παραμένει η επιμήκυνση του χρόνου των πληρωμών που προκαλεί σημαντική πίεση στις επιχειρήσεις, αφού σύμφωνα με τα στοιχεία του “European Payment Report 2022”, η καθυστέρηση των πληρωμών και η εκτίναξη του κόστους δανεισμού είναι που προβληματίζουν επιχειρήσεις σε ΕΕ και Ελλάδα. Το 65% των ελληνικών επιχειρήσεων ανησυχούν ότι οι πελάτες τους θα εμφανίσουν αδυναμία πληρωμής στην ώρα τους μέσα στο 2022 ενώ 6 στις 10 επιχειρήσεις στην ΕΕ ανησυχούν για τον κίνδυνο καθυστερήσεων στις πληρωμές εξαιτίας του πληθωρισμού, του αυστηρότερου θεσμικού πλαισίου και της αύξησης των επιτοκίων. Το 53% των επιχειρήσεων θα επενδύσει σε διαδικασίες διαχείρισης καθυστερημένων πληρωμών αφού τουλάχιστον το 40% πιστεύει ότι οι καθυστερημένες πληρωμές θα εμποδίσουν την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Έξι στις 10 επιχειρήσεις (59%) δηλώνουν ότι εξαιτίας του πληθωρισμού είναι ολοένα και πιο δύσκολο να πληρώνουν έγκαιρα τους προμηθευτές τους. Το 85% των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι κατά τους τελευταίους 12 μήνες αναγκάστηκαν να αποδεχτούν μεγαλύτερους χρονικά όρους πληρωμής που επέφεραν χρηματοοικονομική πίεση στις ίδιες και το 72% αποδέχτηκαν την επιμήκυνση των όρων πληρωμής που ζήτησαν οι πελάτες. Πάνω από τις μισές (48%) από το 85% των επιχειρήσεων που υποχρεώθηκαν να αποδεχτούν μεγαλύτερους χρονικά όρους πληρωμής, δηλώνουν ότι το έκαναν για να αποφύγουν τον κίνδυνο χρεοκοπίας. Το ποσοστό αυτό ήταν 38% το 2021.
Η διαφορά ανάμεσα στην αρχικώς συμφωνηθείσα ημερομηνία πληρωμής και την πραγματική ημερομηνία τέλεσης της πληρωμής είναι υψηλή (αλλά περίπου στα ίδια επίπεδα με το 2021) τόσο για τις υπηρεσίες προς καταναλωτές (9 ημέρες διαφορά), όσο και για τις υπηρεσίες προς επιχειρήσεις (13 ημέρες διαφορά). Ειδικότερα, ενώ ο μέσος όρος συμφωνημένου χρόνου πληρωμής για τους καταναλωτές (B2C) ήταν 24 ημέρες, ο μέσος όρος πραγματικής πληρωμής ήταν στις 33 (διαφορά 9 ημερών από 8 το 2021). Για τις επιχειρήσεις (Β2Β), ο μέσος όρος συμφωνημένου χρόνου πληρωμής ήταν στις 37 ημέρες που στην πραγματικότητα έγιναν 50 ημέρες, όπως παρατηρήθηκε και το 2021.
Φίλιππος Φίλιος
Senior Consultant, Internal Audit Services
Ο Φίλιππος Φίλιος σπούδασε Λογιστική (BSc) στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής (2005-2009) από όπου και έλαβε και τον πρώτο του τίτλο μεταπτυχιακών σπουδών (MSc) στην Χρηματοοικονομική & Ελεγκτική (2009-2011). Συνέχισε σε δεύτερο μεταπτυχιακό στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (MBA) στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών (2012-2014) και τρίτο μεταπτυχιακό στην Φιλοσοφία (MPhil) στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (2017-2019). Είναι υποψήφιος διδάκτωρ (Ph.D. Candidate) στο Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Επί σειρά ετών εργάστηκε ως Business Consultant στην Foxline Solutions και την Specisoft S.A. και ως Internal Auditor στην EuroEconomics και την Aegean Airlines S.A. Ο κος Φίλιος είναι Senior Consultant στην Experto Crede όπου και έχει αναλάβει τα Internal Audit Services.
Λίγα λόγια για την Experto Crede
Ως μια δυναμικά αναπτυσσόμενη εταιρεία παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών , η Experto Crede κατάφερε στα τέσσερα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της να αναλάβει και να ολοκληρώσει ένα μεγάλο αριθμό συμβουλευτικών έργων αυξάνοντας σημαντικά το πελατολόγιο της στον τομέα των υπηρεσιών σε Ελλάδα και Κύπρο.
Με εξειδίκευση στην Κανονιστική Συμμόρφωση, η Experto Crede προσφέρει μια ευρεία γκάμα συμβουλευτικών υπηρεσιών στον τομέα της Κανονιστικής Συμμόρφωσης και του Εσωτερικού Ελέγχου, καθώς και στην προσαρμογή στις ιδιαιτερότητες του Κανονισμού για την Προστασία Προσωπικών Δεδομένων (GDPR).
Το όνομα Experto Crede, η λατινική φράση για την «εμπιστοσύνη στον ειδικό» αντικατοπτρίζει την φιλοσοφία μας αλλά και προσήλωση μας στην παροχή αξιόπιστων υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας. H Experto Crede δεσμεύεται να συνεχίσει να εκπληρώνει το όραμα της για την παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας, προσαρμοσμένων στο μέγεθος και τις ανάγκες των πελατών της, χωρίς απαγορευτικό κόστος.
